Bệnh Sởi

Thiếu vitamin A là một trong những bệnh dinh dưỡng quan trọng nhất ở trẻ em vì nó gây những tổn thưng ở mắt mà hậu quả có thể dẫn đến mù, đồng thời thiếu vitamin A làm tăng nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng và tử vong.

1. Nguyên nhân thiếu vitamin A

+ Đứa trẻ lớn nhanh và nhu cầu vitamin A quá lớn, khẩu phần của trẻ không đủ đáp ứng.

+ Trẻ bị mắc nhiều bệnh nhiễm trùng.

+ Thiếu vitamin A hay đi kèm theo suy dinh dưỡng protein năng lượng.

+ Dấu hiệu của thiếu vitamin A hay xuất hiện ở trẻ bị bệnh nhiễm trùng đang trong thời kỳ hồi phục.

2. Những đối tượng có nguy cơ cao của thiếu vitamin A

+ Thiếu vitamin A thường xảy ra ở vùng khó khăn về nước như miền núi, cao nguyên, ven biển và những mùa khô hanh khi khan hiếm thức ăn giầu vitamin A và caroten.

+ Những trẻ em không được nuôi bằng sữa mẹ hoặc cai sữa sớm, con của những bà mẹ thiếu vitamin A dự trữ trong thời kỳ mang thai hoặc những đứa trẻ có cân nặng sau sinh thấp.

+ Những đứa trẻ < 5 tuổi bị suy dinh dưỡng đặc biệt là suy dinh dưỡng nặng.

+ Những đứa trẻ bị mắc bệnh nhiễm trùng như sởi, ỉa chảy, nhất là trẻ bị ỉa chảy kéo dài trên 14 ngày.

+ Những đứa trẻ có chế độ nghèo thức ăn giầu viatmin A và caroten, trẻ không được ăn dầu mỡ...

3. Biểu hiện của thiếu vitamin A

Những biểu hiện sớm và dặc hiệu là dấu hiệu khô mắt gần như theo một trình tự:

* Quáng gà: đứa trẻ không nhìn được vào lúc có ánh sáng yếu (chập tối). Đây là dấu hiệu quan trọng nhưng cần được phát hiện sớm, trẻ sẽ trở lại bình thường khi dùng vitamin A liều điều trị trong 1 - 2 ngày.

* Vệt Bitot: là đám tế bào biểu mô tăng sừng hoá của kết mạc tạo thành mảng nổi lên thường có màu trắng sáng hoặc vàng nhạt. Vệt bitot thường có hình ovan hoặc hình tam giác, ở vị trí kết mạc góc mũi hoặc thái dưng và đáy bám theo rìa giác mạc, đỉnh quay về phía mũi hoặc thái dưng. Vệt bitot đôi khi không mất đi sau điều trị bằng vitamin A liều cao nhưng nó không ảnh hưởng tới thị lực.

* Khô kết mạc: kết mạc bình thường sáng, trắng bóng, luôn được phủ một lớp rất mỏng nước mắt. Khi kết mạc khô, có những mảng mất bóng, sù sì, không có nước mắt. Cũng có trường hợp kết mạc khô tạo thành những nếp nhăn. Dấu hiệu khô kết mạc là dấu hiệu khó phát hiện. Nếu phát hiện được điều trị bằng vitamin A liều cao sau 2 tuần sẽ hết.

* Khô giác mạc: bề mặt của giác mạc có những vảy hoặc chấm trắng như đám mây. Khi có dấu hiệu này giác mạc thường kèm theo những phản ứng chói sợ ánh sáng. Mức độ tiến triển nặng của triệu chứng này rất nhanh. Triệu chứng này có thể điều trị khỏi hoàn toàn bằng vitamin A liều cao trong 1 - 2 tuần.

* Loét nhuyễn giác mạc: khi khô giác mạc không được điều trị sớm và đầy đủ sẽ tiến triển dẫn đến tổn thưng biểu mô giác mạc, tạo lên những hõm nhỏ. Lúc này đứa trẻ rất chói, sợ ánh sáng, mắt luôn nhắm nghiền. Triệu chứng này có thể điều trị khỏi bằng vitamin A liều cao nhưng thường để lại sẹo giác mạc .

Nhuyễn giác mạc là mức độ nặng của khô giác mạc hoặc loét giác mạc không được điều trị kịp thời. Giác mạc bị phủ một lớp trắng đục, toàn bộ giác mạc bị mềm nhũn. Có trường hợp giác mạc bị bục và phòi mống mắt.

* Sẹo giác mạc: sẹo giác mạc có màu trắng đục. Có thể là những chấm nhỏ li ti hoặc lớn hơn.

4. Đánh giá mức độ của thiếu vitamin A và bệnh khô mắt ở cộng đồng.

Thiếu vitamin A có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng nếu như số trẻ < 5 tuổi có tỷ lệ vượt qua các ngưỡng:

+ 1% có quáng gà hoặc

+ 2% có vệt Bitot.

+ 0,01% khô giác mạc, loét nhuyễn giác mạc.

+ 0,05% có sẹo giác mạc.

5. Điều trị và dự phòng thiếu vitamin A và bệnh khô mắt.

* Điều trị khô mắt:

- Chỉ định:

+ Khi đứa trẻ có một trong các dấu hiệu về khô mắt.

+ Đứa trẻ đang bị bệnh sởi hoặc vừa mới khỏi sởi.

Cần điều trị ngay và lập tức và gửi đi bệnh viện:

+ Đối với những trường hợp trẻ bị nôn cần tiêm liều = 1/2 liều uống.

+ ở ni không có sẵn vitamin A liều cao: đưa trẻ đến bệnh viện hoặc trung tâm y tế.

* Các biện pháp phòng thiếu vitamin A và bệnh khô mắt

- Cải thiện bữa ăn: là biện pháp tốt nhất và bền vững

+ Chế độ ăn cần đảm bảo cung cấp đủ vitamin A và caroten

+ Trao đổi với bà mẹ và các thành viên trong gia đình về nhu cầu đặc biệt cần cho trẻ em, phụ nữ có thai cho con bú về thức ăn giầu vitamin A và nguy cơ của ăn không đủ vitamin A.

+ Khuyến khích các bà mẹ và gia đình cho trẻ ăn nhiều thức ăn giầu vitamin A như rau hoa quả có màu xanh đậm, màu vàng, thịt, gan gia xúc, cá, dầu mỡ...

+ Khuyến khích bà mẹ cho con bú đến 2 tuổi.

+ Khuyến khích gia đình tạo nguồn thực phẩm giầu vitamin A.

- Cho uống vitamin A liều cao:

+ Cho uống vitamin A liều cao là biện pháp ngắn hạn, có hiệu quả tức thời. Vitamin A liều cao được dùng cho các đối tượng với liều sau:

- Phụ nữ sau khi đẻ trong vòng 0 - 4 tuần: 200.000UI

- Trẻ từ 6 - 12 tháng: 100.000UI

- Trẻ từ 1 - 6 tuổi: 200.000 Ui

- Trẻ không được NBSM từ 3 - 6 tháng: 500.000 UI

Đối với trẻ từ 6 tháng đến 6 tuổi cứ 3 - 6 tháng cho uống 1 lần.

- Tăng cường vitamin A vào một số loại thức ăn: tăng cường vitamin A vào đường, mì chính, sữa gày...